نام فارسي:                                زوفا

نام علمي: Hyssopus  officinalis                            خانواده :  Lamiaceae                          

خصوصيات گياهشناسي:

زوفا گیاهی است خشبي وچندساله كه داراي ساقه چهار گوش ،مستقيم وچوبی شده به ارتفاع 20 تا 60 سانتی متر که به حالت خودرو در نواحی جنوبی اروپا ، آسیای صغیر ، ایران و روسیه می روید. در زمینهای آهکی بهتر رشد پیدا می کند. از مشخصات آن این است که ریشه ضخیم و منشعب دارد و ساقه های متعدد گیاه، مجموعاً ظاهر پر پشت بدان می بخشد. برگهای کوچک و متقابل آن، ظاهر نوک تیز، کامل، بسیار معطر و گلهای زیبای آن ، رنگهای آبی، تیره مایل به بنفش، سفید و گاهی گلی دارد. گلهای آن که در فاصله ماههای تیر و مرداد،به وضع فراهم در کناره برگهای قسمتهای انتهایی ساقه ظاهر میشود مجموعاً به صورت سنبله هایی جلوه می کند میوه اش فندقه ای است و رنگ آن سیاه یا قهوه ای تیره است.زوفا پنج تا هفت سال عمر مي كند.

خواص دارويي وكاربرد:

زوفا از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است سرفه و ناراحتی های ریوی را برطرف می کند . نرم کننده سینه است خلط آور است معده را تقویت می کند نفخ شکم را برطرف می کند ادرار آور است داروی مفیدی برای مداوای آسم است اشتها را زیاد می کند برای رفع کم خونی مفید است افسردگی را برطرف می کند رای درمان صرع مفید است رای التیام زخم برگهای زوفا را له کرده و روی زخم بگذارید برای درمان تب خال مفید است و کسانیکه تب خال می زنند باید از دم کرده زوفا استفاده کنند . در قدیم از زوفا برای سقط جنین استفاده می کردند . درد شکستگی را می توان با کمپرس زوفا آرام کرد.

نیازهاي اكولوژيكي:مناطق گرم و خشک و نواحی جنوبی تپه ها مناطق مناسبی برای کشت زوفا می باشند. گیاه به خشکی مقاوم است لیکن در آغاز رویش همچنین پس از اولین برداشت به آب کافی نیاز دارد. پس از اولین برداشت چنانچه شرایط آب و هوائی مناسب باشد و آب کافی در دسترس گیاه باشد (در اواخر تابستان) گیاهان مجدداً به گل می روند زوفا به خاک خاصی نیاز ندارد و تقریباً در هر نوع خاک حتی خاکهای شنی و تهی از مواد و عناصر غذایی رشد می کند. برای کشت گیاه می توان از مناطق بیابانی استفاده نمود. در سطوح وسیع کشت از خاکهایی با بافت متوسط که حاوی ترکیبات کلسیم هستند باید استفاده کرد ماسه های بسیار نرم (ماسه های بادی) و خاکهای اشباع از آب برای کشت زوفا مناسب نیستند. PH مناسب برای زوفا بین 5 تا 5/7 مناسب است.

مواد و عناصر غذايي مورد نياز :زوفا را مي توان در هر نوع خاكي حتي خاكهاي تهي از مواد وعناصر غذايي كشت كرد.ولي براي كشت درمقياس وسيع وافزايش مواد موثره عناصر ومواد غذايي كافي ضرورت دارد.افزودن كودهاي حيواني به زمينهاي كه زوفا كشت ميشودمناسب نيست.ولي كاربرد كودهاي شيميايي به مقادير مناسب

،درتوليد مواد موثره تاثبر فراواني دارد. در فصل پائیز پس از اضافه نمودن 60 تا 80 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر، 60 تا 80 کیوگرم در هکتار اکسید پتاس شخم عمیقی به زمین زده می شود. در فصل بهار نیز قبل از کشت 40 تا 50 کیلوگرم در هکتار ازت به خاک اضافه نموده زمین را آماده کشت می‌کنیم.

اصول كاشت وداشت:

اوایل بهار (نیمه دوم اسفند) زمان مناسبی برای کشت زوفا است تاخیر در کاشت مناسب نیست و سبب کاهش جوانه زنی بذرها میشوند. فاصله بین ردیف ها به روش برداشت محصول و نوع ماشینهای برداشت بستگی دارد و معمولاً بین 50 تا 70 سانتی متر مناسب است. عمق بذر زوفا در موقع کاشت باید یک تا دو سانتی متر باشد. تعداد بذر در هر متر طول ردیف 120 تا 150 عدد و مقدار بذر برای هر هکتار زمین بین سه تا پنج کیلوگرم مناسب است. کشت مستقیم در زمین اصلی در بیشتر مواقع مورد استفاده قرار میگیرد . کشت ردیفی زوفا با استفاده از ردیف کار صورت میگیرد. پس از کاشت زمین را باید آبیاری نمود. چنانچه این گیاه در شیب ها کشت شود، جهت ردیف ها باید برخلاف جهت شیب زمین باشد. تذکر : البته زوفا را می توان با روش غیر مستقیم (کشت در خزانه) و یا حتی به رویش رویشی نیز تکثیر نمود، لیکن در اکثر مکانها برای تکثیر از روش مستقیم استفاده میشود. مبارزه با علف های هرز همیشه باید مورد توجه قرار گیرد. همراه با مبارزه شیمیایی با علف های هرز باید وجین مکانیکی نیز انجام داد.زمان مناسب برای وجین مکانیکی علف های هرز ایام گل دهی است. سوزاندن علف های هرز نیز در بعضی مواقع نتایج مطلوبی به همراه دارد.

آفات و بيماريها :

از بیماریهای قارچی زوفا سفیدک پودری است از دیگر آفتها تریپس (Thrips) است که ممکن است صدمه به گیاه وارد کند.

برداشت  :  اگر هدف از کاشت استفاده از پیکر رویشی آن برای ادویه باشد اوایل گل دهی باید برداشت شوند . اگر به منظور استخراج اسانس کشت شده باشد گیاهان را در مرحله گل دهی کامل (اوایل تابستان) باید برداشت نمود. برداشت باید از ناحیه فوقانی ساقه های چوبی صورت گیرد .اگر هنگام برداشت هوا خشک باشد و آفتاب شدید وجود نداشته باشد پیکر رویشی برداشت شده را می توان برای مدتی روی زمین قرارداد و پس از کاهش رطوبت آنها را با خشک کن الکتریکی دردمای 30 تا 35 درجه سانتی گراد خشک نمود. عملکرد پیکر رویشی در سال اول دو تا سه تن در هکتار و در سال دوم شش تا ده تن در هکتار می باشد که از آن به ترتیب 4/0 تا 8/0 و 5/1 تا 2 تن پیکر رویشی خشک بدست می آید. از هر هکتار زوفا کشت شده 8 تا 15 کیلوگرم اسانس بدست می آید. اگر هدف جمع آوری بذر باشد در اواخر تابستان (اوایل شهریور) هنگامی که بیش از 70 تا 80 درصد بذرها رسیدند زمان مناسبی برای جمع آوری بذرها است که باید توسط خشک کن الکتریکی در دما و زمان دقیق خشک نمود. زیرا درجه حرارت زیاد و زمان زیاد در خشک کن سبب کاهش قوه رویشی بذرها می شود. البته توصیه می شود بذرها به همراه پیکر رویشی خشک شوند. سپس بذرها را بوجاری و تمیز کرده و بسته بندی می کنند. عملکرد بذر با توجه به شرایط آب و هوایی و محل رویش بین 3/0 تا 6/0 تن در هکتار می باشد.